Vertingo Kült Film

Yönetmen: Alfred Hitchcock
Senaryo: Alec Coppel ve Samuel Taylor (Pierre Boileau ve Thomas Narcejac tarafından yazılan “D’entre les mortes” romanından uyarlama)
Görüntü yönetmeni: Robert Burks
Kurgu: George Tomasini
Müzik: Bernard Hermann
Yapımcı: Alfred Hitchcock
Oyuncular: James Stewart, Kim Novak, Barbara Bel Geddes, Tom Helmore, Konstantin Shayne, Henry Jones, Raymond Bailey, Ellen Corby, Lee Patrick
Yapım yılı: 1958

Hitchcock 1958 tarihli gerilimi Vertigo’da, yükseklik korkusundan muzdarip Dedektif Scottie’nin (James Stewart) eski okul arkadaşı için çalışmaya başlamasından sonra olanları konu ediniyor. Dedektif, arkadaşı tarafından karısı Madeleine’yi (Kim Novak) takip etmekle görevlendiriliyor ama Scottie zamanla kadına aşık oluyor. Kadına olan aşkı onu kendine çekerken görev bilinci de kadından bir süre uzaklaşmasına neden oluyor ama sonunda görevine ihanet ediyor ve ilginç olaylar birbirini izliyor.
Film, David Sterritt’in de belirttiği gibi itme-çekme kuvveti üzerine kuruluyor. Bunu filmin açılışındaki çatı sahnesinden başlayarak birçok yerde görüyoruz. Çatıda asılı kalan Scottie aşağıya baktığında yerin bir yaklaşıp bir uzaklaştığını görür. Ölümle yaşam arasında gidip gelmektedir. Burada Hitchcock kendi geliştirdiği bir çekim tekniğiyle bu “ölüme çekilme” duygusunu bize yaşatır. “Trambone Shot” denilen bu teknikte kamera geriye çekilirken bir yandan da objeye odaklanır. “Track-out” ve “Zoom-in” birlikte kullanılarak odaklanılan cismin boyutlarının aynı kalması ama bir yandan da ileri geri hareket ediyormuş gibi gösterilmesi sağlanır.
Bu teknik filmde yükseklik korkusunun yaşattığı baş dönmesini yani vertigoyu fiziksel olarak seyircinin de algılamasına yardım ediyor ve böylece durumu Scottie’nin gözünden görüp onunla özdeşleşmemizi sağlıyor. Aynı zamanda başta bahsettiğim itme-çekme kuvvetini de beyaz perdede görünür kılıyor.
Bu kuvvetin varlığını karakterlerin hisleri de destekler. Scottie Madeleine aşıktır ama görev aşkı onu geri çeker. Madeleine de Scottie’yi sevmektedir ama gerçeklerin ortaya çıkmaması için ondan uzak durmalıdır.
Bu karakterlerin kişiliğini de ikiye böler: Scottie hem dedektif hem aşıktır; Madeleine ise gerçek adı Judy olan parayla tutulmuş bir oyuncu ama aynı zamanda sevilen kadındır. Filmin başka bir karakteri Midge ise kolejde Scottie ile nişanlıyken nişanı bozmuştur ama onu hala sevmekte ve Madeleine’yi kıskanmaktadır.
Bu ikiye bölünme hissi filmin açılış sahnesinde merdiven basamağının ekranı yatay olarak ikiye bölmesiyle seyirciye sezdirilir aslında. Daha sonra Midge’nin evinde Scottie bastonu dikey tutarak bir bakıma ekranı ikiye böler. Müzik de bu hissi yansıtır. Daniel Srebnick’in de belirttiği gibi Hermann’ın müziği bir harmoni arayışında ve çaba içindedir.
Bunlar bize filmde daha sonra göreceğimiz ikilemleri haber eder bir bakıma. Bu açıdan bakıldığında itme ve çekme de bir ikilemdir.
Filmin ilerleyen sahnelerinde anlayamadığımız olaylar meydana gelir.Örneğin, Madeleine bir motele gider, pencerede görünür ama takip eden Scottie onu orada bulamaz. Çoğu seyirci bunu senaryo boşluğu olarak değerlendirse de Hitchcock’un akıllıca manevrası sayesinde doldurulmuştur: Seyirci Madeleine’yi otelin basamaklarından çıkarken görür ama içeri girdiğini görmez. Pyscho’da da Norman’ın annesinin evdeki gölgesini görürüz ama aslında yaşamıyordur.Bunlar yoruma açık kısımlardır.
Vertigo’da dikkat çeken başka bir öğe de dönen motiflerdir. Filmin açılışında yazılar akarken gördüğümüz sarmallar filmin birçok yerinde farklı şekillerde karşımıza çıkar.
Madeleine’ nin, ruhunu taşıdığına inanılan Carlotta Valdes’in saçı sarmal şeklinde toplanmıştır.San Juan Batista kilisesinin merdivenleri sarmal şeklindedir. Judy Madeleine’ye dönüştükten sonra Scottie’ye sarılır ve burda da 360 derece bir çekim vardır ki burada otel odası değişerek bir anlığına San Batista’ya dönüşür. Bu sarmal motifin kullanılması Trombone shot’ta olduğu gibi baş dönmesinin yarattığı fiziksel hali anlamamızı sağlarken aynı zamanda karakterlerin kısıldığı kapanı da gösterir. Çünkü sarmal tekrarlayan dairelerden oluşur.Dönüp tekrar başa gelir. Scottie ve Judy/Madeleine için de durum farklı olmayacaktır.