John Ford Filmleri

Klasik Dünya Sineması'nın büyük ustalarından olan ve western'in babası sayılan Sevgili John Ford'un anısına saygılarımla..
Ford'un Screen Direstors Guild'in bir toplantısında kendisiyle ilgili ünlü tanımalaması (1Adım John Ford.Bir western yönetmeniyim")bir basitleştirmeydi ve o da bunun farkındaydı.Uzun ve başarılı kariyeri birçok farklı evreden geçti.Feeney adlı Irlandalı göçmenlerin 13. çocugu olarak Maine'de doğdu.20 ya$ında büyük kardeşi Francis'in peşinden California'ya gitti.Francis'in oyuncu ve yönetmen olarak gelişen bir kariyeri wardı ve genç Jaohn'a önce levazımcı,daha sonra da oyuncu olarak iş werdi.Ford'un yönetmen olarak ilk filmi "Kasırga"(1917),kendisinin başrol oynadıgı ve Universal tarafından dagatımı yapılan bir Bison westerniydi.Sonraki 4 yılda Ford,oyunculugu bırakıp dönemin önde gelen western yıldızlarından biri olan ve "Çeyen Harry"karakterini oynayan Harry Carey'le 25 filmlik bir dizi yaptı.
1921'de Ford,kendisine,çalışmalarını genişletme izni verildigi Fox stüdyosuna geçti.Burada Hoot Gibson,Buck Jones ve Tom Mix'in yer aldıgı bol miktarda western,New York gettolarıyla ilgili öyküler,kırsal melodramlar we denizci öyküleri çekilmişti.1924'te,kıta ötesi demiryolu inşaatıyla ilgili epik bir western olan "Demir At"geldi.Bu film büyük bir başarı elde etti,ama sonraki western'i "Üç kötü adam"(1926)başarısız olunca,13 yıl boyunca western türünden uzak durdu.1920'lerin sonunda ve 1930'ların başında Fox için yaptıgı filmleri "Polis Riley"(1928)gibi Irlanda komedileri,"Kara Nöbetçi"(1929) ve "Hava Postası"(1932) gibi aksiyon filmleri we "Arrowsmith"(1931) gibi melodramlardı.
Bir başka değişim 1935'te gerçekleşti.Ford,Liam O'Flaherty'nin Irlanda cumhuriyetçiliğiyle ilgili romanı "Muhrbir"i,Dudley Nichols'un senaryosuyla oldukça ağar bir atmosfer yaratarak yönetti.Film ona ödüller ve önemli edebi eserlerin nitelikli yönetmeni ünvanını kazandırdı.Bunu,1936'da Maxwell Anderson'ın Iskoçyalı Mary ve Sean O'Casey'in Saban ve Yıldızlar uyarlamaları izledi.
1939'da Ford,"Posta Arabası" ile western'e görkemli bir dönü$ yaptı.Filmin başarısı,John Wayne'in kariyerini durgunluktan kurtarırken gerilemekte olan türün canlanmasında etkili oluyordu.Ford,Posta Arabası'nı sessiz günlerdeki western dizilerinden çok daha iyi bir "klasik"western olarak tanımlıyordu.Artık filmlerini finanse etmek için Holywood stüdyo sistemine bagımlı olan;ama projelerinde bir ölçüde seçici davranabilen en saygın yönetmenlerden biriydi.John Steinbeck'in ünlü romanından uyarlanan Gazap Üzümlerinde (1940),aile ve yuva temalarını,Kriz'in sosyal yoksunlukla ilişkisini kendine özgü kasvetli bir yorumla ihtişamlı bir biçimde birleştirdi.
Ford'un Holywood kariyeri,savaşla birlikte kesintiye uğradı.Yaşamı boyunca askerliğe duyduğu ilgi,donanmada komutan yardımcılıgı göreviyle ödüllendirildi.Savaşla ilgili en iyi belgesellerden biri olan "Midway Savaşı"(1942) da dahil olmak üzere bu dönemde yaptıgı kısa filmlerle de başarılı olucaktı.
Savaştan sonra Ford,4 yıllık kısa bir patlama döneminde,kendi Wyatt Earp öyküsü "Sevgilim Clementine"(1946),kendi deyimiyle süvari üçlemesi (Apaçi kalesi,1948;Sarı eşarplı kız,1949; ve Rio Grande,1950) ve kişisel gözdelerinden biri olan "Vahşiler hücum ediyor"(1950)de dahil,bir dizi önemli western yaptı.
Ford'un 1950'lerdeki filmleri,çoğunlukla kişisel projelerdir."Sessiz adam"(1952),John Wayne'in Irlandada köklerini arayan bir Amerikalıyı oynadıgı bir komediydi."Ayın doğuşu"(1957) da Irlanda'da geçiyordu;üç ayrı öyküsünden biri IRA'yla ilgilidir.(IRA filmlerinden benim en sevdiklerim,Boxer,in the name of the father,crying game,Michael Collins'tir,yeri gelmişken söliim dedim)"Güne$ Pırıl Pırıl"(1953) Irvın S. Cobb'un güneydeki yargıç papaz öyküleri üzerine kurulu ve Ford'un ilk kez 1934'te Will Rogers'la birlikte çektiği filmdi.
Altı yıl süren uzun bir kopuşun ardından Ford,birçoklarının şaheser diye adlandırdıgı "Arayıcılar"(1956)ile western'e geri dönüyordu.John Wayne,Komançilerin kaçırdıgı yeğenini aramak üzere 7 yıl boyunca batı'yı dolaşan Güneyli savaş gazisi Ethan Edwards rolüyle kariyerinin en iyi performanslarından birini sergiledi.Ford,ölçülü,kendinden emin çekim üslubunu ve Monument Valey'nin olağanüstü dar alanlarında gerçekleşen manzara hakimiyetini ve epiği insanileştirmekteki büyük becerisini bu filmde kusursuzlaştırdı.
Yaşlılık ve Holywood'un uzun yapım programları yüzünden Ford,1960'lardan sonra çalışmalarını yavaşlattı.Fakat yine de önemli bir western üçlemesi daha üretmeyi başardı;James Stewart'ın rüşvetçi ve alaycı bir şerif yardımcısını oynadıgı,insan hoşgörüsüyle ilgili kasvetli bir yorum içeren tutsaklık anlatısı "Birlikte at süren iki kişi"(1961)-Ford bu filme pek değer vermez-;bilinçli bir şekilde arkaik üslupla çekilmiş ve westernde gerçek ile mit'in ayrılamaz karışımının eliptik biçimde anlatıldıgı-son siyahbeyaz filmi-Liberty Valance'ı vuran adam(1962);ve western'in Kızılderililere yaptıgı saygısızlıga karşı onurlu bir özür girişimi olan "Çeyen Güzü"(1964).
Öldüğünde Ford'un eleştirel ünü,Hawks ve Hitchcock gibi kendi kuşağından diğer yönetmenlere oranla biraz gerilemişti.Cahiers du cinéma ve Movie'nin genç eleştirmenleri,onu sıradan hatta duygusal buluyolardı.O zamandan beri geçen yıllar içinde bu yargı,artık yüzeysel görülmektedir.Ford'un mazlumlara duydugu sempati radikal modadan çok daha uzun ömürlü oldu.Hem sinemanın koyulacağı yeri hem sinemanın önüne neyin konulacağını bilmedeki aşılmaz içgüdüsü,eşi bulunmaz görsel ve ruhsal güzellik içeren eserlerle sonuçlandı.
Seçme Filmler:
The Tornado(1917);The Iron Horse(1924);Three bad men (1926);Arrowsmith(1931);The Lost Patrol(1934);The Informer(1935);The Prisoner of Shark island(1936);Mary of Scotland(1936);The Hurricane(1938);Stagecoach(1939);Young Mr. Lincoln(1939);Drums along the Mohawk(1939);The Grapes of wrath(1940);How Green was my Walley(1941);The battle of midway(1942);My darling clementine(1946);The fugutive(1947);Fort Apache (1948);She Wore a Yellow Ribbon(1949);Wagon Master(1950);Rio Grande(1950);The Quiet Man(1952);The Sun shines bright(1953);The Searchers(1956);Two Rode Together(1961);The man who shot Liberty Valance(1962);How the west was won(1962);Cheyenne Autumn(1964)
Kaynakça:
Anderson,Lindsay (1981),About John Ford.
Bogdanovich,Peter (1978),John Ford
Ford,Dan (1979),Pappy:The life of John Ford
Gallagher,Tag (1986),John Ford:The man and his films
McBride,Joseph ve Wilmington,Michael (1975),John Ford
Sarris,Andrew (1976),The John Ford movie mystery.
Sinclair,Andrew (1979),John Ford:A Biography.
-Dünya Sinema Tarihi-